Hisobvaraq-faktura — tovar yetkazib berish yoki xizmat ko‘rsatishni tasdiqlovchi asosiy hisob hujjatidir. Uni sotuvchi qat’iy belgilangan namuna asosida rasmiylashtiradi va xaridorga taqdim etadi. Ushbu sahifada hisobvaraq-faktura shaklini bepul yuklab olish mumkin, shuningdek to‘ldirilgan namuna ham mavjud.
Hisobvaraq-faktura nima?
Hisobvaraq-faktura — bu quyidagilarni tasdiqlovchi hujjat:
- tovarlar (xizmatlar) yetkazib berilganligi faktini;
- bitim taraflari o‘rtasidagi o‘zaro hisob-kitoblarga ta’sir ko‘rsatadi;
- korxonaning daromadlari va xarajatlarini hisobga olish uchun asos bo‘ladi;
- QQSni hisoblash va hisobga olish, aksiz solig‘ini hisoblash imkonini beradi.
Elektron hisobvaraq-fakturalarning afzalliklari
Elektron hisobvaraq-fakturalar (EHF) — bu xuddi o‘sha hisobvaraq-faktura, faqat elektron fayl ko‘rinishida. EHFda qog‘oz versiyasidagi kabi rekvizitlar va ma’lumotlar qayd etilgan bo‘lib, u ham bir xil yuridik kuchga ega. 2020-yildan boshlab O‘zbekistonda elektron hisobvaraq-fakturalardan majburiy foydalanish joriy etildi.
Tovarlarni sotib oluvchi faqat elektron shaklda qabul qilingan hisobvaraq-fakturalarda aks ettirilgan QQS summasini hisobga olishga haqli.
Elektron hisobvaraq-fakturalarning afzalliklari:
- hujjatni tekshirish va undagi xatolarni aniqlash uchun kamroq vaqt sarflanadi;
- qog‘oz va bosma materiallarni sotib olish, hujjatni uzatish va saqlash xarajatlari qisqaradi;
- hujjatlarni tezkor uzatish — elektron hujjat bir zumda yetkazib beriladi va kontragentlarning masofasiga bog‘liq emas;
- hujjatni yo‘qotish xavfi kamayadi.
Qachon hisobvaraq-fakturasiz ishlash mumkin?
Quyidagi hollarda hisobvaraq-fakturani rasmiylashtirmaslik mumkin:
- xaridorga virtual kassa yoki KKM cheki berilganda;
- tovarlarni ommaviy bepul tarqatishda;
- tovarlarni eksport qilishda bojxona yuk deklaratsiyasini (BYuD) rasmiylashtirishda;
- yo‘l chiptalarini rasmiylashtirishda;
- agar maxsus kvitansiyalar yozib berilayotgan bo‘lsa-yu, nazorat-kassa mashinasi ta’mirlanayotgan yoki elektr ta’minoti o‘chirilgan bo‘lsa;
- bank operatsiyalarini mijozning shaxsiy hisobvarag‘idan ko‘chirma bilan rasmiylashtirishda;
- kommunal xizmatlar va aloqa xizmatlariga haq to‘lashda.
Ko‘rsatilgan hollarda sotuvchi har bir kalendar oy yakunlari bo‘yicha bitta umumlashtirilgan bir tomonlama elektron hisobvaraq-fakturani shakllantiradi. Bu hujjat kalendar oyining oxirgi sanasiga keyingi oyning 5-kunigacha tuziladi. Agar hisobvaraq-fakturalar xaridorlarning talabiga ko‘ra taqdim etilgan bo‘lsa, ularning summasi EHFga kiritilmaydi.
Korporativ kartalar yoki yakka tartibdagi tadbirkorning bank kartalari bilan to‘langanda hisobvaraq-faktura faqat xaridorning talabiga ko‘ra yozib beriladi. Bu 2020-yil 14-avgustdagi 489-sonli Vazirlar Mahkamasi qaroriga 2-ilovaning 5-bandida qayd etilgan.
Hisobvaraq-faktura kalendar oy tugagunga qadar taqdim etiladi va tovarlarning haqiqatda sotilgan sanasi ko‘rsatiladi.
O‘zbekistonda yuklab olish uchun hisobvaraq-faktura shakli namunasi
Hujjatni tovar-moddiy boyliklarni sotgan sotuvchi to‘ldiradi. hisobvaraq-fakturani ta’minotchi va xaridor imzolaydi.
Hisobvaraq-fakturani to‘ldirish qoidalari
Hisobvaraq-faktura ikki qismdan iborat: hujjatning sarlavha qismi va jadval qismi. Har bir qismni qanday to‘ldirishni batafsil ko‘rib chiqamiz.
Hujjat sarlavhasini to‘ldirishda hisobvaraq-faktura raqami va sanasini, shuningdek shartnoma ma’lumotlarini ko‘rsating. Ta’minotchi va xaridor bo‘limida quyidagi qatorlarni to‘ldiring:
- nomi,,
- manzili,
- xaridorning identifikatsiya raqami (STIR),
- QQS to‘lovchining ro‘yxatga olish kodi,
- hisob raqami,
- bank,
- MFO.
Jadval qismida quyidagilarni ko‘rsating:
- tovar yoki xizmatning nomi,
- birlik narxi,
- tovar yoki xizmat miqdori.
Hisobvaraq-fakturani tashkilot rahbari va bosh buxgalteri yoki yakka tartibdagi tadbirkor imzolashi kerak. Ammo buni boshqa xodimlar — ishonchnomaga ega bo‘lganlar ham qilishi mumkin.
Hisobvaraq-faktura taqdim etish muddatlari
Hisobvaraq-faktura tovar yuklab jo‘natilgan yoki xizmat ko‘rsatilgan sanada yoziladi. Ammo o‘ziga xos holatlar ham bor. Ular quyidagilar:
- Agar xaridor to‘lovni yuridik shaxsning korporativ kartasi yoki yakka tartibdagi tadbirkorning bank kartasi orqali amalga oshirgan bo‘lsa, elektron hisobvaraq-faktura xaridorning talabiga ko‘ra kalendar oyning oxirgi sanasiga qadar taqdim etiladi. Agar xaridor hisobvaraq-fakturani talab qilmasa, hujjat oyning oxirgi sanasida rasmiylashtiriladi.
- Kommunal, aloqa, transport-ekspeditorlik xizmatlari; temir yo‘lda tashish; quvurlar orqali yuk tashish; qurilish; uzoq muddatli kontraktlar; doimiy tovar yetkazib berish xizmatlarini realizatsiya qilishda keyingi oyning 10-sanasigacha elektron hisobvaraq-fakturalar taqdim etiladi.
Hisobvaraq-fakturani EHF tizimida taqdim etish yoki rasmiylashtirish muddatidan qat’i nazar, hisobvaraq-faktura unda ko‘rsatilgan aylanma amalga oshirilgan sana to‘g‘ri keladigan hisobot oyi uchun QQS hisob-kitobiga kiritiladi.
Savol-javoblar
Quyida eng ko‘p uchraydigan holatlarni ko’rib chiqamiz.
Buni ikki holatda amalga oshirish mumkin:
- Agar tovar yoki xizmat davlat siri hisoblansa. Soliq to‘lovchilarning aksariyati bunday turdagi tovarlar (xizmatlar) bilan munosabatda bo‘lmaydi.
- Agar EHF tizimida texnik nosozliklar yuz bersa. Bu nosozliklar EHF operatori tomonidan rasman tasdiqlanishi shart. Bunday holatlarda hisobvaraq-faktura qog‘ozda rasmiylashtiriladi, lekin texnik nosozliklar bartaraf etilgach, ushbu hujjatni 5 kun ichida EHF tizimiga kiritish zarur. Hujjat qog‘oz hisobvaraq-fakturada ko‘rsatilgan sana bilan rasmiylashtiriladi.
EHFni rad etishning asosiy sabablaridan biri — nomlardagi, sanalardagi xatolar yoki jadvaldagi to‘ldirilmagan ustunlardir. Ilgari berilgan hisob-fakturani bekor qiling va tuzatilgan hisob-fakturani rasmiylashtiring.
Agar tovar qaytarilgan, xizmatlar rad etilgan, bitim shartlari o‘zgartirilgan yoki chegirma taqdim etilgan bo‘lsa, tuzatilgan EHF rasmiylashtiriladi.
Yo‘q. Tizim hisob-fakturani qabul qilmaydi va elektron hisob-fakturani oldindan kelajak sana bilan taqdim etish mumkin emasligi haqida xabar beradi.
