MXIK (ИКПУ) kodlari: bu nima va ularni qanday topish mumkin

2022-yil 1-yanvardan boshlab O‘zbekistonda onlayn kassa apparati va elektron hisob-fakturalardan foydalanadigan har qanday tadbirkorlik subyekti tovar va xizmatlarni sotishda MXIKning aniq kodlarini ko‘rsatishi shart.

Ushbu maqolada MXIK kodlarini qayerdan topish, ulardan noto‘g‘ri foydalanish qanday oqibatlarga olib kelishi mumkinligi va МойСклад tizimi bu vazifani qanday osonlashtirishini ko‘rib chiqamiz.

MXIK nima

MXIK — Mahsulotlarning yagona milliy katalogidagi tovar yoki xizmatning identifikatsiya kodi hisoblanadi. Har bir kod 17 ta raqamdan iborat bo‘lib, ishlab chiqarishdan to yakuniy iste’molchigacha bo‘lgan barcha bosqichlarda mahsulot harakatini kuzatib borishga yordam beradi. Bu tovarlarning sifati va kelib chiqishi ustidan nazoratni ta’minlaydi hamda noqonuniy aylanmaning oldini oladi.

Hozirgi kunda TASNIF Tovarlar va xizmatlar milliy elektron katalogida 454,5 mingdan ortiq MXIK ro‘yxatga olingan:

• tovarlar uchun — 453 726 ta kod;
• xizmatlar uchun — 853 ta kod.

2024-yilning yanvar-avgust oylari davomida:

• 241,9 mingta korxona 72 287 ta MXIKdan foydalangan holda 29,1 milliondan ortiq elektron hisob-fakturalarni rasmiylashtirishdi;
• 87,2 mingta tashkilot 143,5 mingdan ortiq MXIKni qo‘llagan holda onlayn-NKT orqali 702,6 milliondan ziyod chek berdi.

Kodlar ro‘yxati muntazam yangilanib turadi, shu bois ma’lumotlarning dolzarbligini kuzatib borish muhim ahamiyatga ega.

MXIK nimaga ta’sir ko‘rsatadi

MXIK quyidagi hujjatlar bilan ishlashda qo‘llanilishi ko‘zda tutilgan:

1. Elektron hisob-fakturalar (EHF): MXIK tovarlar va xizmatlar haqidagi ma’lumotlarning to‘g‘riligi va aniqligini ta’minlaydi.
2. Elektron shartnomalar: shartnomalar tuzishda MXIKning mavjudligi tomonlarning aynan bir xil tovar yoki xizmat haqida kelishayotganini kafolatlaydi.
3. Onlayn-kassa cheklari: xaridorlar ko‘rsatilgan ma’lumotlarning to‘g‘riligini va tovarning e’lon qilingan xususiyatlarga mosligini tekshirishlari, shuningdek keshbek olishlari mumkin.
4. Tovar-transport yuk xatlari (TTX): MXIK tovarlar harakatini hisobga olish va nazorat qilishni osonlashtirib, logistika zanjiri ishtirokchilarining o‘zaro hamkorligini yaxshilaydi.

Tizim savdo-sotiqning shaffofligini va samaradorligini oshirish maqsadida ishlab chiqilgan.

MXIK kodlari nimalardan tashkil topgan va ular qanday turlarga bo‘linadi

MXIK kodi 17 ta raqamdan iborat bo‘lib, har bir raqamning o‘z ma’nosi va tuzilishi bor. Keling, bu raqamlar nimani anglatishi va ularni qanday to‘g‘ri talqin qilish kerakligini ko‘rib chiqamiz:

17 ta raqam ma’lum bir ierarxik tuzilishda joylashgan bo‘lib, har bir raqamlar guruhi muayyan xususiyatni ifodalaydi:

• Dastlabki 2-3 ta raqam: tovar yoki xizmat mansub bo‘lgan mahsulot yoki xizmatlar guruhini bildiradi.
• 4 dan 5 gacha bo‘lgan raqamlar: mahsulot yoki xizmatlarning sinfini aniqlashtiradi.

Har bir keyingi raqamlar guruhi tovar yoki xizmatni aniq model, modifikatsiya yoki turigacha batafsil tavsiflaydi:

• 6 — 8 — pozitsiya
• 9 — 11 — subpozitsiya
• 12 — 14 — brend
• 15 — 17 — atribut

Asosiy va identifikatsiyalovchi MXIK

Barcha MXIKlar ikkita katta guruhga bo‘linadi:

1. Asosiy — majburiy raqamli markirovka qilinmaydigan tovarlar uchun tovar guruhining identifikatsiya kodlari. Ular «000 000» bilan tugaydi.

2. Identifikatsiyalovchi — bu tovar markasi va xususiyatlari (rangi, shakli, qadoqlanishi va hokazo) haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan kodlar. Ular turli raqamlar kombinatsiyasi bilan tugaydi.

2023-yil 1-yanvardan boshlab majburiy raqamli markirovkalanishi lozim bo‘lgan tovarlarga identifikatsiyalovchi MXIKlar beriladi.

Qonuniy tartibga solish

Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 14-avgustdagi 489-son va 2021-yil 28-apreldagi 249-son qarorlariga muvofiq MXIKni elektron hisob-fakturalarda, elektron shartnomalarda, shuningdek onlayn-NKM yoki virtual kassa cheklarida aks ettirish lozim.

Elektron hisob-fakturalarda, onlayn-NKM (virtual kassa) cheklarida, shuningdek elektron shartnomalarda kodlarning noto‘g‘ri aks ettirilishi ma’lumotlarni shakllantirishda xatolarga, xarid qilingan (kirim qilingan) va sotilgan mahsulotlarning nomuvofiqligiga olib kelishi mumkin.

MXIK kodlari ma’lumotnomasi va uning tuzilishi

MXIKning barcha kodlari Tovarlar va xizmatlarning yagona elektron milliy katalogi tizimida tasnif.soliq.uz saytida jamlangan. Ma’lumotnoma quyidagi tartibda guruhlar va kichik guruhlarga bo‘lingan iyerarxik tuzilishga ega:

• guruh
• sinf
• pozitsiya
• subpozitsiya
• brend
• atribut

Katalogda siz kerakli kodlarni qidirishingiz, ularni shaxsiy kabinetingizda saqlashingiz va elektron hisob-fakturalar, elektron shartnomalar hamda onlayn-NKTda foydalanishingiz mumkin.

Yoki siz МойСклад tovarlarni hisobga olish tizimidan MXIKni avtomatik ravishda belgilashingiz mumkin. U Milliy katalog bilan integratsiyalashgan. МойСкладdan bevosita tovarlar va xizmatlar haqidagi ma’lumotlarni to‘ldiring. Eski MXIK kiritilgan bo‘lsa ham, faqat oxirgi amaldagi MXIKni ko‘ring.

Shunday qilib, МойСкладda siz tovarlar hisobini yuritishingiz, ular bo‘yicha dolzarb MXIK kodlarini to‘ldirishingiz, shuningdek har bir tovar bo‘yicha alohida va butun do‘kon yoki tarmoq bo‘yicha haqiqiy foydani ko‘rishingiz mumkin.

MXIK subpozitsiyasini qanday aniqlash kerak

Subpozitsiyani aniqlash — bu tovarni ro‘yxatdan o‘tkazish va Mahsulotlar (tovarlar va xizmatlar) yagona elektron milliy katalogida MXIK kodini berish uchun foydalaniladigan taklif etilgan ro‘yxatdan mos qiymatni tanlashdir.

Tasnif.soliq.uz portalida MXIK kodini qanday topish mumkin

Kerakli MXIK kodlarini topishning bir necha usuli mavjud. Asosiylarini ko‘rib chiqamiz.

1. Qidiruv satri orqali

   Qidiruv satrida 7 ta belgi bo‘yicha so‘rov shakllantirishingiz mumkin:

   • kengaytirilgan matnli qidiruv,
   • matn bo‘yicha (faqat asosiy MXIKlar bo‘yicha qidiruv),
   • MXIK bo‘yicha,
   • shtrix-kod bo‘yicha,
   • TIF TN kodi bo‘yicha,
   • brend bo‘yicha,
   • ro‘yxatdan o‘tkazish guvohnomasi raqami bo‘yicha (dori vositalari uchun).

   

2. Elektron katalog

   Ba’zida qidiruv satri to‘g‘ri ishlamasligi mumkin. Bunday hollarda saytning bosh sahifasidagi «Elektron katalog» yordam beradi. Katalogda qidiruvni faoliyat turini tanlashdan boshlash mumkin, so‘ngra kerakli mahsulot yoki xizmatgacha ochiluvchi ro‘yxatlar bo‘yicha harakatlanasiz.

   Agar mahsulot guruhining nomidan hech bo‘lmaganda bitta so‘zni bilsangiz, butun katalogni varaqlab o‘tirmasdan, o‘rnatilgan qidiruv tizimidan foydalanishingiz mumkin.

   

   Elektron katalog jadval ko‘rinishida ham mavjud bo‘lib, unda ham kerakli kodni topishingiz mumkin. Jadvalda muayyan kodga biriktirilgan o‘lchov birliklari va imtiyozlar haqida ma’lumot olishingiz, QR-kod yoki shtrix-koddan foydalanishingiz, identifikatsion MXIK uchun batafsil tavsifi keltirilgan tovar kartochkasini ko‘rishingiz mumkin.

3. So‘rovnoma orqali MXIKni qidirish

   Tasnif.soliq.uz saytidagi qidiruv satri ostida o‘ng tomonga joylashtirilgan so‘rovnomani to‘ldiring. Barcha savollarga ketma-ket javob bering, bu sizni izlayotgan kodga yoki yangi MXIK uchun so‘rov yuborish imkoniyatiga olib keladi.

   

4. Excel formatidagi katalogda MXIKni qidirish

   Excel formatidagi joriy katalogni bu yerdan yuklab olishingiz mumkin.

   MXIK katalogini yuklab olish

   Kerakli kodni fayl ichidan qidiruv orqali topasiz.

Agar kerakli MXIK kodi bo‘lmasa

Agar taklif etilgan usullarning hech biri natija bermasa va siz MXIKning kerakli kodini topa olmasangiz, katalogga yangi kod qo‘shish uchun ariza topshirishingiz mumkin.

MXIK olish uchun ariza qanday topshiriladi

MXIK olish uchun ariza qoldirish uchun quyidagi bosqichlarni bajaring:

1. Qidiruv: qidiruv savollariga javob bering. Kerakli kod topilmasa, keyingi bosqichga o‘ting.
2. So‘rovnomani to‘ldirish: tasnif.soliq.uz bosh sahifasiga kiring va «Agar kerakli kod topilmasa, ariza qoldiring» havolasini bosing.

So‘rovnoma turlari

Siz so‘rayotgan narsaga (tovar yoki xizmat) qarab, so‘rovnoma shakli farqlanadi. Tovarlar uchun quyidagilarni ko‘rsatish lozim:

• Telefon raqami;
• Mahsulot guruhi, sinfi va pozitsiyasi;
• Nomi, brendi va markasi (agar mavjud bo‘lsa);
• Mahsulot haqida batafsil ma’lumot (materiali, vazifasi va hokazo);
• TIF TN kodi (import uchun);
• Shtrix-kod (agar mavjud bo‘lsa);
• O‘lchov birligi va qadoqlash turi;
• Tovarning fotosurati;
• Soliq imtiyozlari (hujjatni ko‘rsating).

Agar sizda TIF TN kodi yoki shtrix-kod haqida ma’lumot bo‘lmasa, bu maydonlarni bo‘sh qoldirishingiz mumkin. Anketa qanchalik batafsil to‘ldirilsa, natija shunchalik sifatli bo‘ladi.

Arizalarni ko‘rib chiqish muddati

Arizalar 5 ish kuni ichida ko‘rib chiqiladi. Mahsulotni tasniflash uchun ko‘proq tadqiqot talab etilsa, ko‘rib chiqish muddati uzayishi mumkin. Odatda mutaxassislar bazada mavjud MXIKlardan mosini tanlashga ko‘maklashadi. Yangi kod faqat tasniflagichda o‘xshashi bo‘lmagan tovarlar yoki xizmatlar uchun kiritiladi.

2023-yildan boshlab o‘zgarishlar

Ilgari EAN shtrix-kodli barcha mahsulotlarga identifikatsiya kodlari berilgan. Endi bunday MXIKlar faqat majburiy raqamli markirovka qilinadigan tovarlarga beriladi. Agar tasniflagichda tovaringiz uchun MXIK mavjud bo‘lsa, undan yoki «000 000» bilan tugaydigan koddan foydalanishingiz mumkin.

Noto‘g‘ri kodlardan foydalanganlik uchun jarimalar

2023-yil 1-martdan boshlab, xarid qilingan tovarlar (xizmatlar) nomenklaturasiga yoki faoliyatning o‘ziga xos xususiyatlari va turlariga mos kelmaydigan MXIKni EHF yoki nazorat-kassa texnikasi cheklarida aks ettirganlik uchun Soliq kodeksining 223-moddasi 5-qismiga muvofiq hisobvaraq-fakturalarda yoki NKT cheklarida ko‘rsatilgan realizatsiya qilingan tovarlar (xizmatlar) qiymatining bir foizi miqdorida jarima solinadi.

Agar qoidabuzarliklar katta hajmdagi bitimlarga taalluqli bo‘lsa, bu soliq imtiyozlarining bekor qilinishi yoki ma’lum tovar pozitsiyalari bo‘yicha operatsiyalarning to‘xtatilishi kabi jiddiyroq oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Jarimalardan qanday qochish mumkin

Elektron hisobvaraq-fakturalar (EHF) va kassa cheklarida MXIKni noto‘g‘ri aks ettirganligi uchun jarimalardan qochish uchun quyidagi tavsiyalarga rioya qiling:

1. Tovarlarning kirim qilinishini nazorat qilish: tovarlar korxonada tasdiqlangan me’yorlar bo‘yicha sotib olingan yoki ishlab chiqarilganidan qat’i nazar, ularning hisobini qat’iy kuzatib boring. Mahsulotlar faoliyat turingizga mos kelishi shart.

2. EHFni rasmiylashtirishda MXIKni tekshirish: tovarlarni xarid qilish uchun EHFni rasmiylashtirishda sotuvchi va xaridor tasnif.soliq.uz saytida tovar MXIKning joriy versiyasiga muvofiqligini qayta tekshirishi lozim. MXIK to‘g‘riligini tasdiqlaganingizdan keyingina hisobvaraq-fakturani imzolang.

3. Onlayn-NKMga o‘tkazishda MXIKni tekshirish: tasnif.soliq.uz saytida MXIKning tovarga muvofiqligi va joriy versiyasini sinchkovlik bilan tekshiring. Xatolik aniqlangan taqdirda onlayn-NKT ma’lumotlar bazasiga tuzatishlar kiriting va my.soliq.uz saytidagi shaxsiy kabinet imkoniyatlaridan foydalanib, ilgari berilgan cheklarga tuzatishlar kiriting.

4. Xomashyo va tayyor mahsulot hujjatlari: agar siz xomashyo sotib olib, tayyor mahsulotni sotsangiz, korxona bo‘yicha buyruq bilan hujjatlarni (retsepturani) tasdiqlang. Unda sotiladigan mahsulotning tarkibi aniq ko‘rsatilishi kerak.

5. To‘plamlar (partiyalar) bilan sotish: agar siz tovarlarni to‘plamlar bilan sotsangiz, quyidagicha harakat qilishingiz mumkin:

   • Komplektlarni shakllantirish me’yorlarini korxona bo‘yicha buyruq bilan tasdiqlang, ya’ni har bir komplektga aynan nimalar kirishini batafsil tushuntiring.

   • Yoki EHF yoki chekda to‘plamga kiruvchi har bir pozitsiyani alohida-alohida ko‘rsating.

   Ushbu oddiy tavsiyalarga amal qilish sizga bahsli vaziyatlar yuzaga kelganda hujjatlashtirilgan dalillar bilan himoyalanishga yordam beradi.

Savollarga javoblar

Bu eng ko‘p uchraydigan savollarga javoblardir.

МойСклад MXIK bilan ishlashni va hisobni yuritishni qanday osonlashtiradi

МойСклад tizimida nomenklaturadagi barcha tovarlar uchun MXIKni osongina belgilash va tekshirishingiz mumkin. Bu esa ishni tezlashtiradi va buxgalterlar yuklamasini kamaytiradi.

Shuningdek, МойСклад biznesni avtomatlashtirish imkonini beradi. Har qanday biznesda tartib muhim. Daftar yoki Excelda hisob yuritish faqat boshida qulay. Keyinchalik xaridlarni nazorat qilish, qoldiqlar va pul mablag‘larini kuzatib borish zarur bo‘ladi. Bu yerda endi tovar hisobi tizimi kerak bo‘ladi. Buning uchun МойСклад xizmati juda mos keladi.

Ta’minotchilarga buyurtmalar. Xizmat yetkazib beruvchilarga ham qo‘lda, ham avtomatik tarzda buyurtma berish imkonini beradi — siz minimal qoldiq miqdorini belgilaysiz, dastur buyurtmani shakllantiradi. Avtomatik hisoblangan mahsulot tannarxini darhol ko‘rasiz.

Inventarizatsiya. Mavjud barcha mahsulotlarning shtrix-kodlarini skanerlang. Xizmat hujjatlardagi miqdor va haqiqiy mavjudlik o‘rtasidagi farqlarni o‘zi aniqlaydi.

Narxnoma va yorliqlarni chop etish. Tayyor andozalardan foydalaning yoki o‘zingiznikini qo‘shing.

Moslashuvchan narx boshqaruvi. Narxlarni ommaviy tahrirlang. Turli xil narxlar, chegirmalar o‘rnating. Tanlangan mahsulotlarga chegirmalarni taqiqlang.

O‘g‘irlikka qarshi kurash. МойСклад insofsiz xodimlarga qarshi kurashishga yordam beradi. Xizmat barcha jarayonlarni shaffof qiladi, har bir harakat tizimda aks etadi.

Savdo hujjatlari. 100 dan ortiq turdagi yuk xatlari, dalolatnomalar, hisobvaraqlar, shartnomalar va boshqa hujjatlar — to‘ldiring, chop eting, jo‘nating.

Tovarlarni sotish va hisobga olishning barcha jarayonlari — kassirning ish joyi, ombor hisobi va CRM to‘plamda.

• omborlardagi qoldiqlar va realizatsiyadagi tovarlarni nazorat qiling;
• sotuv statistikasi yoki minimal qoldiq asosida yetkazib beruvchilarga buyurtma yarating;
• har bir mahsulot bo‘yicha haqiqiy foydani ko‘ring;
• narxnomalar va cheklarni, 100 dan ortiq tayyor hujjat shakllarini chop eting;
• markirovka qilingan tovarlar bilan ishlang;
• tez ishga tushirish, 24/7 qo‘llab-quvvatlash, bepul tarif mavjud.